Pszczoły jak każde żywe stworzenie są narażone na liczne choroby. Są to choroby pasożytnicze, wirusowe, grzybicze i spowodowane szkodnikami. Do najbardziej znanych chorób pszczół zaliczamy: warrozę, nosemozę, askosferiozę czyli grzybicę wapienną czerwiu, zgnilec złośliwy (amerykański), kiślicę (inaczej zgnilec łagodny lub europejski).
Najbardziej znaną chorobą na którą cierpią pszczoły miodne jest warroza. Jest to choroba spowodowana przez roztocze Varroa destructor będące pasożytem pszczoły wschodniej Apis cerana żyjącej w Azji. Samice roztoczy żywią się hemolimfą larw i osobników dorosłych. Cykl rozwojowy trwa 9-10 dni. Samica składa w zasklepionych komórkach czerwiu od 3 do 6 jaj, z których rodzi się przeważnie 1 samiec i kilka samic. 1-3 samic osiąga dojrzałość płciową. Samiec jest mały i ginie na krótko po zapłodnieniu. Zaatakowane warrozą rodziny pszczele bez pomocy człowieka giną po około 2-3 latach.
Nosemoza inaczej nazywana chorobą zarodnikowcową, chorobą sporowcową lub nosemosis apium, to z kolei choroba wywoływana przez jednokomórkowe sporowce z rodzaju Nosema. Jest to zaraźliwa choroba pszczół dorosłych o przebiegu przewlekłym. Pasożyt ten rozmnaża się w cytoplazmie komórek nabłonka jelita środkowego pszczoły. Efektem tego są biegunki, zaparcia lub napuchnięcia odwłoka, co może prowadzić do śmierci pszczół. Choroba ta jest najgroźniejsza dla robotnic i trutni. Często ma utajony przebieg.
Askosferioza, czyli grzybica wapienna czerwiu jest wywoływana przez grzyb Ascosphaera apis, który wytwarza zarodniki. Jest on bardzo powszechny w przyrodzie. Występuje w wodzie, pyłku i nektarze, stąd bardzo łatwo może się dostać także do ula. Objawy tej choroby można zaobserwować gołym okiem. Na ziemi, przed ulem znajdują się zazwyczaj duże ilości zmumifikowanego czerwiu (w początkowym stadium białokredowe mumie, później szare i czarne). Mumifikacja ta jest skutkiem wysycenia ciała larwy pszczelej solami mineralnymi znajdującymi się w grzybni. Choroba ta doprowadza do osłabienia rodzin pszczelich oraz nie uzyskujemy od nich miodu towarowego.
Zgnilec złośliwy (amerykański) to kolejna, bakteryjna choroba czerwiu wywoływana przez Paenibacillus larvae, która wytwarza przetrwalniki. Jest to zakaźna i zaraźliwa choroba, która występuje głównie latem, ponieważ na jej rozwój wpływa ciepło. Występuje w dwóch postaciach: wegetatywnej (rozwija się i rozmnaża w zakażonej larwie) i przetrwalnikowej (tzw. endospory) odporne na niekorzystne warunki środowiska. Głównym źródłem zakażenia zgnilcem amerykańskim są obumarłe larwy znajdujące się w komórkach plastrów. Choruje na nią i zamiera czerw zasklepiony. Bardzo dużą uwagą należy otoczyć wygląd czerwiu, jeśli jest on niewygryziony, z ciemnymi plamkami, zapadnięty lub rozstrzelony, to możemy zacząć się niepokoić. Charakterystycznym objawem jest także ciągliwość gnijącej masy czerwiu, która daje się wyciągać w cienkie nitki oraz specyficzny zapach kleju stolarskiego. Aby uchronić się przed tą chorobą bardzo ważne jest przestrzeganie higieny w pasiece.
Kiślica (inaczej zgnilec łagodny lub europejski) jest wywoływany przez bakterię Melisococcus pluton. Chorują młode larwy, które tracą napięcie oskórka, zamierają, zamieniając się w brunatną masę a potem w strupek łatwo odchodzący od dna komórki. Martwy czerw wydziela zapach octu. Zarazki przekazywane są drogą pokarmową poprzez pszczoły karmicielki, które przekazują je wraz z mleczkiem pszczelim, miodem, pierzgą czy wodą. Podobnie jak w przypadku zgnilca złośliwego bardzo ważne jest dbanie o higienę zarówno sprzętu pasiecznego jak też zachowanie higieny w całej pasiece.
To są tylko niektóre, najbardziej znane choroby, na jakie zapadają pszczoły. Jest ich jednak o wiele więcej, dlatego jeśli zajmujemy się pszczołami musimy o nie w odpowiedni sposób zadbać i chronić w miarę naszych możliwości. Pszczoły należy cały czas obserwować, aby odpowiednio wcześniej móc zdiagnozować chorobę przez niepokojące objawy.
K.W.